‘Heel fijn, een school met een eigen
    sfeer en veel aandacht

             voor de leerlingen’

    ‘Vmbo-t is

voor mij een heel

 mooie combinatie

        van makkelijk en

                      moeilijk’

    ‘Docenten leggen alles duidelijk uit,

         wel twee of drie keer

                        als het moet’

    ‘Mijn klas is echt een groep,

          meer nog dan op de

                  basisschool’

        ‘Wat ik later

wil? Een eigen

   garagebedrijf,

        net als mijn pa!’

        ‘Filosofie als keuzevak …

          ECHT GEWELDIG!’

        ‘Architect lijkt me wel wat,

         je eigen huis

                     ontwerpen’

        ‘Liefst ga ik morgen nog aan

        de slag

                  in de zorg’

        ‘Na het vmbo ga ik naar de havo.

                         Daarna?

        Misschien wel het vwo!’

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Scholen krijgen er met de invoering van passend onderwijs in het algemeen en de ondersteuning van zorgleerlingen in het bijzonder een extra taak bij. Karel de Waal, rector van het Citadel College, ziet de ontwikkeling met vertrouwen tegemoet.

  
  

  Geleidelijke ontwikkeling

  ‘De invoering van passend onderwijs draagt bij aan een steeds meer op maat gericht aanbod. Dat gebeurt niet ineens, maar gaat geleidelijk. In Nijmegen en omgeving zijn zorg en ondersteuning voor leerlingen die het nodig hebben goed geregeld in het samenwerkingsverband V(S)O. De hiervoor beschikbare middelen worden wel minder. Leerlingen moeten waar mogelijk binnen het reguliere onderwijs ondersteuning krijgen, zodat ze minder zijn aangewezen op het speciaal onderwijs. Overigens moet het speciaal onderwijs zeker blijven bestaan voor leerlingen van wie we zeker weten dat we ze niet kunnen bedienen.’
  
  

  Rust, orde en regelmaat

  ‘Leerlingen - en zorgleerlingen in het bijzonder - zijn gebaat bij docenten die rust, orde en regelmaat in hun klas aanbrengen. Die duidelijk maken wat ze op klasniveau en individueel niveau van hun leerlingen verwachten. En andersom aangeven wat leerlingen van hen mogen verwachten. Staat de organisatie en is sprake van acceptatie door de leerlingen, dan ontstaat ruimte. Ruimte die bijvoorbeeld nodig is om goed recht te kunnen doen aan verschillen. Om goed onderling contact aan te gaan. Om een goed georganiseerde les neer te zetten waar voor iedereen duidelijk is wat er moet gebeuren. Ook dat is passend onderwijs. Leerlingen moeten stap voor stap de gretigheid ontwikkelen om te willen leren. Om te reflecteren op hun eigen handelen, het effect van hun eigen handelen en dat van anderen. Dat wordt in het vervolgonderwijs ook van ze verlangd. Ooit was reflectie een in kleine lettertjes beschreven term, ergens in de marge. Anno nu is het een van de belangrijkste competenties. Een bron van leren, op alle niveaus.’
  
  

  Samen met de ouders

  ‘Als school stellen we een ontwikkelperspectief op voor een kind, samen met de ouders. Zij zetten niet alleen een handtekening ‘ik ben het ermee eens’ onder dat wat we afspreken om te doen, maar spelen zelf een rol bij het vervullen van die afspraken. Niet alleen de school, ook de ouders zijn nauw betrokken bij de invulling en uitvoering van het ontwikkelperspectief. Ons streven is te komen tot een gesprek tussen twee partijen over hoe we zoon of dochter zo goed mogelijk door het voortgezet onderwijs loodsen. Wat betekent dat we ouders kunnen vragen hoe het gaat met de begeleiding thuis. Misschien dat we ouders hier af en toe bij moeten helpen, maar de kwaliteit van het onderwijs wint enorm aan kracht. Zeker waar het deze groep leerlingen betreft.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  De doorstroom van het primair naar het voortgezet onderwijs is in Nijmegen goed geregeld, vindt ook Carla van den Bosch, directeur van basisschool Het Talent. Toch zijn er genoeg manieren om de overgang beter te laten verlopen en tot nog gerichtere talentontwikkeling te komen. Van leerlingen én docenten.

  
  

  Specifieke talentontwikkeling

  ‘In het primair onderwijs wordt stukje bij beetje afgestapt van het leerstof jaarklassensysteem, in het voortgezet onderwijs neemt de aandacht voor het werken in modules toe. Dat is een positieve ontwikkeling. Het bevordert de in- en uitstroom op verschillende niveaus en biedt meer ruimte voor specifieke talentontwikkeling. De doorstroom van leerlingen van het primair naar het voortgezet onderwijs is in Nijmegen goed geregeld. Alle kinderen worden individueel besproken, met een mentor of een docent. Soms ook als ze al een tijdje op de middelbare school zitten. Nu nog zijn het advies van de basisschool en de eindtoets bepalend voor het niveau waarop kinderen het voortgezet onderwijs binnenkomen. Dat gaat meestal goed, ook omdat scholen hun “toeleveranciers” kennen. Toch zijn hier stappen te zetten, bijvoorbeeld door kinderen in hun eerste po-jaren gerichter te volgen. In te zoomen op wat wel en niet goed gaat en waarom. Maak je hierover in onderling overleg goede afspraken, dan is op termijn een eindtoets niet meer nodig.’
  
  

  Waarom leren samenwerken?

  ‘Excellente leerlingen met cognitieve talenten – onder wie hoogbegaafde kinderen – hebben niet altijd even sterk ontwikkelde metavaardigheden. De WRR roept dat het belangrijk is om ook deze vaardigheden bij te spijkeren. Ik snap dat niet zo, dat aanspreken op iets waar je mogelijk niet zo goed in bent en waarvan je minder gebruik maakt. Leerlingen moeten sowieso – de excellente leerlingen in het bijzonder – meer vrijheid krijgen. De oplossing zou ICT kunnen zijn. Met de nadruk op kunnen. Huidige toepassingen zijn vooral gericht op oefenen en een vorm van samenwerken. ICT-gebruik zorgt voor veel creativiteit, maar methodische inzet ontbreekt. Precies dat is nodig om écht effect te sorteren.’
  
  

  Gezamenlijke expertisegroei

  ‘Meer vertrouwen heb ik in de beweging om docenten en leerkrachten onderzoekend te laten werken. Zelf ben ik groot voorstander van de rechtstreekse koppeling tussen onderwijs en onderzoek. Het als po- en vo-scholen optrekken met hogeschool en universiteit om tot gezamenlijke expertisegroei te komen. Dan maakt het als het goed is voor een kind niet meer uit naar welke middelbare school het gaat, omdat doorgaande leerlijnen optimaal op elkaar aansluiten. Verder maak ik me sterk voor meer onderlinge kennisuitwisseling tussen po- en vo-docenten. Introduceer meer flexibele personele organisatievormen. Laat studenten van de verschillende lerarenopleidingen stage lopen in zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Zet je kwaliteiten van mensen anders in? Dan creëer je nog meer betrokkenheid en werk je tegelijkertijd aan de doorgaande leerlijn van het personeel.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Ondanks de verwachte krimp op de arbeidsmarkt blijft de behoefte aan goed opgeleide vakmensen ook in de (nabije) toekomst bestaan, verwacht Hanneke Berben, bestuursvoorzitter van ROC Nijmegen. Wat wel verandert, is de vraag.

  
  

  Nu voor straks

  ‘Kennis verandert snel en daarmee de aard en inhoud van een groot aantal beroepen. De kunst is om leerlingen die instromen en over vier jaar de arbeidsmarkt betreden, nu voor straks de juiste basis te bieden. Dat is lastig, onderwijs ijlt altijd na. Daarom proberen we bij zoveel mogelijk partijen om tafel te zitten, in te spelen of vooruit te lopen op trends. De afgelopen jaren is de waardering vanuit het bedrijfsleven enorm toegenomen en het percentage vroegtijdig schoolverlaters gedaald. Ook zijn onze diplomarendementen gestegen. Onder andere door meer door te investeren in kwaliteitsverbetering. We moeten met minder geld meer kwaliteit bieden en hebben er heel bewust voor gekozen veel te investeren in de positie van ons personeel, in nabijheid.’
  
  

  Beschermend en zelfstandig

  ‘De doorstroom van het vmbo naar het mbo hapert soms. Helemaal vreemd is dat niet, gezien de verkokering van beide stelsels. Waar het mbo nieuwe kwalificatiedossiers opstelt, is het vmbo bezig de profielen te veranderen. Dit betekent dat we opnieuw moeten zoeken naar waar we elkaar in het midden vinden. Verder is sprake van een cultuurverschil tussen vmbo en mbo. Het vmbo – of breder: het voortgezet onderwijs – is meer beschermend naar zijn leerlingen toe. Hier op het mbo draait het om zelfstandigheid. Vanaf dag één worden leerlingen uitgedaagd los te laten. Iets wat ze op het vmbo niet of minder gewend waren.’
  
  

  Baanperspectief vergroten

  ‘De arbeidsmarkt heeft behoefte aan goede middelbaar opgeleide vakmensen en dat blijft zo. Wat wel verandert, is de vraag. Daar spelen we actief op in. Onder meer door de komende jaren gerichter in te zetten in op het zogenaamde loopbaanleren. We brengen talenten van vmbo-leerlingen in kaart, koppelen die aan specifieke mbo-leerroutes en beroepstypen om het uiteindelijke opleidings- en dus baanperspectief te vergroten. Verder zullen we in een vroeger stadium dan nu met vo-scholen in gesprek gaan om de warme overdracht tussen vmbo en mbo te bevorderen. Docenten kunnen hierin een belangrijke rol spelen, mede omdat ze vanuit hun gezamenlijke basis dezelfde taal spreken.’
  
  

  In gesprek blijven

  ‘De discussie over de krimpende arbeidsmarkt? Ik weet het niet. Er wordt al jarenlang een groot tekort in de zorg voorspeld. Terwijl er juist ontslagen vallen. De arbeidsmarkt verandert. Voor ons als mbo-instelling blijft het lastig hier goed op in te spelen. Belangrijk is om met elkaar in gesprek te blijven over welke veranderingen zich voordoen. Wat deze veranderingen voor ons onderwijs betekenen. Hoe we daarop moeten anticiperen, in welke vorm en met wie. We gaan hoe dan ook de breedte in met onze opleidingen. De arbeidsmarkt vraagt om breed inzetbare mensen. Ook straks.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Schoolleider Marion Krabbenborg coacht, faciliteert en enthousiasmeert haar medewerkers zodanig dat ze in hun rol groeien en bewuster bezig zijn hun talenten optimaal te benutten. De hierdoor ontstane verbindende sfeer moet mensen meer verantwoordelijk maken voor hun deel van het onderwijsprogramma. Dat heeft zo zijn voordelen. Ook voor de leerlingen.

  
  

  Zelfvertrouwen geven

  ‘Toen ik hier in 2010 als schoolleider begon, had ik een aantal doelen voor ogen. Ik wilde in een goede sfeer de onderlinge samenwerking stimuleren en daarmee de professionaliteit van het personeel bevorderen. En heel belangrijk: bewust aandacht geven aan de medewerkers en daarmee aan de leerlingen. Een van mijn eerste acties was mensen bewust maken van hun autonomie, hun recht op inspraak. Dat hun inbreng de school maakt, van grote meerwaarde is. Dit vergt veel, vooral van de afdelingsleiders die jarenlang hun kwaliteiten op een andere manier hebben ingezet. Maar ze groeien in hun rol, weten beter wat hun speelruimte is en hoe die optimaal te benutten. Als schoolleider coach ik waar nodig, voer ik gesprekken waar kan. Ik faciliteer en complimenteer. Doe alles wat nodig is om mensen het zelfvertrouwen te geven dat bij hun rol past.’
  
  

  Professionele kracht bundelen

  ‘Ik probeer mijn mensen zoveel mogelijk zelf verantwoordelijk te maken voor een deel van het onderwijsprogramma, waar kan professionele kracht te bundelen. En dat werkt. Iedere dag weer word ik positief verrast. Collega’s komen met eigen voorstellen. Over hoe we het mentoraat beter kunnen laten functioneren. Of wat nodig is om excellente leerlingen nog beter te bedienen. Goede plannen werken we verder uit en belanden dus niet in de la. We zijn in de gelukkige omstandigheid dat we mensen financieel kunnen faciliteren in hun ontwikkelwerk. Dat leidt alleen maar tot nog meer vertrouwen en enthousiasme.’
  
  

  Boven de stof plaatsen

  ‘Heb je het over financiën, dan gaat het ook over de scholing van je mensen. Persoonlijk geloof ik niet in het idee van het buiten de deur een opleiding doen, maar juist in het leren binnen de school. Ik heb een mooie mix docenten in huis, van erg jong tot stevig belegen. Allemaal met hun eigen kwaliteiten. Met zoveel professionaliteit onder één dak is het ideaal om mensen gebruik te laten maken van elkaars kundigheid. Dat doe ik dan ook. Ik maak ze nieuwsgierig naar elkaar. Laat ze in elkaars klas kijken, maak intervisie-combinaties. Dat is een mooi leerproces, want uiteindelijk moet iedere school het doen met de mensen die zij heeft. Academisch geschoold of niet, dat maakt niet uit. Het jezelf boven de stof kunnen plaatsen. Kinderen zo enthousiasmeren en motiveren dat ze tot prestaties komen. Daar gaat het om.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Volgens Jeroen Rood, directeur Samenwerkingsverband (V)SO Nijmegen en omgeving, hoeven de Alliantiescholen niet bang te zijn dat de invoering van passend onderwijs zal mislukken. Basis en overlegstructuur zijn stevig verankerd, het werkveld is goed op elkaar ingespeeld. Dat neemt niet weg dat er wel wat op scholen af komt, de docenten in het bijzonder.

  
  

  Megaverandering

  ‘De invoering van passend onderwijs in augustus 2014 is een megaverandering die niet vanaf dag één, maar de komende vijf, zes jaar zijn beslag gaat krijgen. Niet langer draait het om de vraag ‘wat heeft de leerling?’, maar ‘wat heeft de leerling nodig?’ Wij hebben het geluk in onze regio dat we een goede basis hebben, een solide overlegstructuur, een werkveld waarin partijen en organisaties met elkaar kunnen lezen en schrijven. Dat neemt niet weg dat er wel wat op de scholen afkomt. Op docenten bijvoorbeeld die meer nog dan nu voor structuur in de klas moeten zorgen. Op schoolleiders die de filosofie van het nodig hebben in het DNA en profiel van hun school, in hun eigen onderwijscultuur moeten zien te verweven. Want iedere school is anders en daarmee ook de manier waarop passend onderwijs vorm krijgt.’
  
  

  Scholen gerichter volgen

  ‘Ik verwacht dat met de invoering van passend onderwijs meer leerlingen gebruik gaan maken van het regulier onderwijs en de instroom naar het speciaal onderwijs afneemt. Leerlingen hebben nu eenmaal meer baat bij onderwijs in een reguliere setting. Daarmee zeg ik niet dat ik voorstander ben van alleen maar inclusief onderwijs. Sommige groepen leerlingen zijn het meest gebaat bij speciaal onderwijs. Maar dat minder kinderen naar het speciaal onderwijs hoeven, staat voor mij vast. Daarom gaan we als samenwerkingsverband de scholen gerichter volgen. Hoe bieden ze kinderen die normaal in het speciaal onderwijs terecht zouden komen alle noodzakelijke ondersteuning? Wat doen ze om uitval te voorkomen? Welke kennis, kunde en vaardigheden zijn nodig – van docenten tot conciërges – om passend onderwijs nog passender te maken?’
  
  

  Docenten maken het verschil

  ‘Mijn verwachtingen voor de komende jaren? Wat ik niet hoop is dat het onderwijs teveel ver-ICT-t. De docent die met passie zijn verhaal vertelt: daar kan niets of niemand tegenop. Er is niets mis met de inzet van ICT, zolang het een ondersteunend instrument blijft. Ze zeggen weleens dat de leerling centraal staat. Ik ben geneigd om te zeggen dat de docent die centrale rol speelt. Ik hoop niet dat het onderwijs al teveel verzakelijkt en percentages de koers gaan bepalen. Het zijn de mensen die het doen. Zij zorgen voor creativiteit, doen een beroep op iemands communicatieve vaardigheden, leggen de figuurlijke arm om de schouder van de leerling. Laten we de intermenselijke component van het onderwijs in het algemeen en het docentschap in het bijzonder niet vergeten. Uiteindelijk zijn het ook de docenten die in het passend onderwijs het verschil kunnen maken.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Grote uitdaging voor het hbo is de structurele verbetering van het examenrendement. De HAN biedt met de studiekeuzecheck en een warmere overdracht vanuit het voortgezet onderwijs studenten-in-spe de helpende hand, aldus Frank Stöteler, lid van het College van Bestuur.

  
  

  Toekomst veilig stellen

  ‘De laatste jaren hebben we op een aantal fronten mooie stappen gezet. Examennormen en –standaarden zijn verhoogd om het eindniveau van het onderwijs te verbeteren. Ook op onderzoeksgebied is veel geïnvesteerd. Zo’n 50 lectoren werken vanuit verschillende kenniscentra in tal van onderzoeken nauw samen met hun academische collega’s. Verder zijn we druk het aantal deeltijd- en masteropleidingen uit te breiden. Ook ontwikkelen we excellentieroutes om de overgang van studenten naar de universiteit soepeler te laten verlopen.’
  
  

  Uitgebreide studiekeuzecheck

  ‘De grootste uitdaging van allemaal is misschien wel de verbetering van het examenrendement. Leg je de lat hoger, dan weet je dat meer studenten de eindstreep niet halen binnen de toegestane tijd. De kunst is om vo-leerlingen de juiste hbo-studiekeuze te laten maken. Daarom gaan we ze helpen. Onder meer via een uitgebreide studiekeuzecheck; een intake vooraf waarmee we talent, aanleg, kwaliteit, competenties en vooral motivatie van studenten-in-spe in kaart brengen. Ook vertellen we ze over het eerste studiejaar, eventuele hobbels in de opleiding en wat ze van hun beroep mogen verwachten. Op basis van de resultaten geven we een richting aan. Het is de leerling die bepaalt.’
  
  

  Van Leerling naar Student

  ‘Waar het gaat om het maken van de juiste studiekeuze besteden we extra aandacht aan de warme overdracht. Op de Quadraam-scholengroep loopt het pilotproject Van Leerling naar Student, waarbij we HAN-studenten in contact brengen met havo-5 leerlingen, mentoren, decanen en studieloopbaanbegeleiders van hun oude school. De studenten vertellen meer over hun ervaringen, nemen leerlingen als het ware mee en effenen zo het pad voor hen die van plan zijn om ook naar de HAN te gaan. De reacties zijn positief. Leerlingen vinden het fijn om al een stukje te worden meegenomen in een wereld die ze straks wellicht ook gaan ontdekken.’
  
  

  Meer blended onderwijs

  ‘Voor de komende jaren verwacht ik dat het hoger onderwijs meer blended zal worden. Door de inzet van ICT kunnen studenten hun hoorcolleges deels thuis volgen en opdrachten op afstand maken. Al blijft het Bildungselement – vorming in de meest brede zin van het woord – enorm belangrijk. Studenten hebben behoefte aan een thuishonk, een fysieke omgeving waarin ze zich thuis voelen. Waar ze hun docenten kennen, gekend en geraakt worden, worden uitgedaagd om zelfstandig naar een hoger kwaliteitsniveau toe te werken. De zesjescultuur ligt definitief achter ons, die tijd hebben we echt gehad.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  De komende jaren verandert het nodige in de ondersteuning van leerlingen, mede ingegeven door de invoering van passend onderwijs. Belangrijk voor het welslagen van alle inzet zijn onder meer de professionalisering van docenten, het partnerschap met de ouders en de samenwerking met hulpverlening en maatschappelijke organisaties, verwacht rector Henk Keijman.

  
  

  Gevoeligheid ontwikkelen

  ‘Een van de prettige dingen aan passend onderwijs is dat we afstappen van de etikettering en diagnostisering. Niet de vraag ‘wat heeft een leerling?’, maar ‘wat heeft een leerling nodig?’ wordt het leidende principe. Ook in ons samenwerkingsverband V(S)O. Daar ben ik blij mee. Niet alle adhd’ers of kinderen met dyslexie zijn gebaat bij dezelfde aanpak. Een van de uitdagingen zal dan ook zijn om docenten hun mogelijkheden – voor zover nodig – zodanig op te laten rekken dat ze deze leerlingen in de klas ook echt kunnen bieden wat ze nodig hebben. Wil je leerlingen goed kunnen ondersteunen, dan is extra deskundigheid vereist. Docenten kunnen pas inspelen op bepaalde vragen als ze snappen wat er met een kind aan de hand is. Die gevoeligheid moeten we met elkaar verder ontwikkelen. Door intern kennis uit te wisselen, docenten cursussen of zelfs een opleiding te laten volgen, zoals de master Special Educational Needs.’
  
  

  Netwerk om het gezin

  ‘Belangrijk in de begeleiding van leerlingen met een ondersteuningsvraag is de samenwerking met hulpverlening en maatschappelijke organisaties. In Nijmegen en omgeving is altijd ingezet op zorgadviesteams, de schil om school en leerling. Die schil wordt door de transitie van de jeugdzorg afgepeld en naar de wijk gebracht. Voorheen moesten we als school soms – oneerbiedig gezegd – met een kind leuren om het op de goede plek in zorg te krijgen. Nu maken we als school deel uit van het netwerk om het gezin, worden we medeverantwoordelijk en komen we meer in onze eigenlijke rol – het verzorgen van onderwijs en bijdragen aan de ondersteuning – te staan. We zullen dus moeten leren om het kind meer te zien als onderdeel van het gezin, van de wijk, de omgeving. En niet alleen als de leerling waar we als school en alle andere partijen in de schil heel goed voor gaan zorgen.’
  
  

  Verantwoordelijkheid bij de ouders

  ‘Het bieden van ondersteuning aan leerlingen betekent ook het managen van verwachtingen van ouders. De afgelopen jaren hebben we ouders afgeleerd om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen door te zeggen: ‘Als u kind iets heeft, dan zorgen wij ervoor dat het wordt opgelost’. Zaak is om het partnerschap met ouders aan te halen en de verantwoordelijkheid bij hen terug te leggen. We zullen nadrukkelijk aan moeten geven wat we als school wel en niet kunnen, wat we wel en niet doen. Ouders willen vaak wel, maar kunnen niet of niet meer. Op onze havo-vwo-afdeling bijvoorbeeld geven docenten een cursus huiswerkbegeleiding aan ouders, zodat zij hun zoon of dochter kunnen helpen bij het huiswerk maken. Het teruggeven van verantwoordelijkheid betekent niet dat we verantwoordelijkheden over de schutting gooien, maar dat we meer met ouders samenwerken.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Als excellente school is het Stedelijk Gymnasium het aan zijn stand verplicht om hoogbegaafde leerlingen uit te dagen. Toch gaat excellentie verder dan uitblinken op intellectueel niveau, vindt ook schoolleider Ronald van Bruggen, die extra aandacht voor leren leren en metacognitieve vaardigheden minstens zo belangrijk vindt.

  
  

  Verbredingsproject

  ‘We testen alle eerstejaarsleerlingen. Op cognitieve vaardigheden, motivatie, andere capaciteiten. Het gebeurde weleens dat leerlingen niet de prestaties leverden die we verwachtten. Daarom zijn we het verbredingsproject begonnen. Leerlingen die meer aankunnen dan gemiddeld mogen tijdens reguliere lestijd aan een eigen project werken, onder begeleiding van een mentor. Dat kan het schrijven van een toneelstuk zijn, maar ook het maken van een werkstuk over de kosmos. Leerlingen mogen gewone lessen missen om zich verder te verbreden, waarmee het een soort gepersonaliseerd onderwijs is.’
  
  

  Leren leren

  ‘Excellente leerlingen hebben eigenlijk nooit leren leren. Het is ze altijd aan komen waaien. Ze nemen stof heel snel en gemakkelijk op. Ervaring leert dat sommige leerlingen mede daarom in de bovenbouw vastlopen, dus brengen we leerlingen in de onderbouw al bij hoe ze moeten leren. Dreigende onderpresteerders pakken we in het vierde jaar op door ze een POP-project aan te bieden. Verder werken we de laatste jaren ook met het BREIN-leren. Idee is dat bovenbouwleerlingen les geven aan onderbouwleerlingen en door hun tutorschap werken aan hun metacognitieve vaardigheden. Uiteraard besteden we ook veel aandacht aan leerlingen die moeilijk mee kunnen komen, in de vorm van faalangst- en examentrainingen, steunlessen en cursussen sociale vaardigheden. We doen extra ons best om alle leerlingen binnen te houden, omdat ze door het categorale onderwijskarakter van een zelfstandig gymnasium anders van school moeten.’
  
  

  Motiveren, activeren, differentiëren

  ‘Het afgelopen jaar hebben we veel aandacht besteed aan de invoering van ICT in de klas. En die lijn zetten we door. Alle docenten hebben een laptop of tablet, de vaste computers in de lokalen verdwijnen. Via scholing stimuleren we docenten de komende jaren om ICT structureel in hun lessen in te zetten. Niet zozeer als vervanging van de boeken, maar als middel om te motiveren, activeren en differentiëren; het going MAD. Nu vinden leerlingen vooral buiten de schoolmuren verbreding, maar met de inzet van digitale hulpmiddelen proberen we ook in de reguliere lessen meer ruimte aan differentiatie te geven. Verder willen we de keuzemogelijkheden voor leerlingen in de bovenbouw zoveel mogelijk handhaven, onder meer door kleine vakken zoals Wiskunde D en Filosofie samen op te pakken met een van de andere Alliantiescholen, zoals de SSgN.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Als excellente school heeft de Stedelijke Scholengemeenschap Nijmegen (SSgN) de zaken goed op orde. En dat wil het de komende jaren zo houden, vertelt schoolleider Marcel Janssen. Onder meer door in te zetten op de ontwikkeling van het personeel en een gezonde focus op het aantrekken van voldoende nieuwe leerlingen.

  
  

  Leerlingen reële kansen geven

  ‘Wij willen onze leerlingen reële kansen geven. Vanuit een gezamenlijke visie, een gezonde drang. En daarin speelt het personeel een cruciale rol. Als een van de eerste scholen in de omgeving zijn we met docententeams gestart, bedoeld om leerlingen gerichter te begeleiden en zo beter te maken. Secties zijn belangrijk geworden, werkhouding en pedagogische differentiatie verbeterd. De aanvankelijke tweedeling tussen onder- en bovenbouw is verdwenen, docenten worden gezien in hun vakmanschap. We hebben het predicaat excellent gekregen, vanwege onze resultaten. Ons duidelijke profiel, dat we structureel en in onderlinge samenwerking en afstemming door-ontwikkelen. En door onze insteek. Ooit gingen we voor het maximale, nu voor het optimale.’
  
  

  Blijven kietelen

  ‘Ons onderwijs is opgehangen aan de vier thema’s wetenschap, cultuur, internationalisering en topsport. Dat blijft zo. We gaan niet méér doen, al stellen we uiteraard wel onze doelen. Zo willen we eens per vier jaar op wetenschapsgebied een prestigieuze prijs winnen en ieder jaar een Nijmeegse prijs veroveren. Andere plannen zijn om jaarlijks een interessante excursie voor bètaleerlingen te organiseren en cultuurprofielscholieren een mooie uitvoering te laten maken. Allemaal haalbare doelen, als je er iets voor doet. Uiteindelijk moet het wel blijven kietelen. Ook omdat bijna al onze leerlingen een andere middelbare school voorbijfietsen om hier te komen.’
  
  

  Ontwikkeling personeel

  ‘De komende jaren zetten we stevig in op de ontwikkeling van het personeel. Docenten krijgen de kans hun vakkennis bij te houden, benodigde kwalificaties te halen. Maar ook om docent te zijn, zich op persoonlijk vlak verder te ontplooien. Onze medewerkers zijn tevreden tot heel tevreden, blijkt uit de cijfers. Dat is geweldig, maar heeft als nadeel dat de doorloop laag is en personeel relatief duur is. Ook hier moeten we scherp op blijven en vooral jonge veelbelovende docenten zien aan te trekken.’
  
  

  Interne mobiliteit

  ‘Ook belangrijk blijft het genereren van voldoende aanwas van leerlingen. Ons profiel ligt vast, onze leerlingenpopulatie is een mooie afspiegeling van de maatschappij. Dat willen we zo houden. Zeker met het oog op de verwachte krimp, waarbij in principe zomaar opeens tientallen leerlingen weg kunnen vallen. Willen we als Alliantiescholen ons marktaandeel behouden, dan moeten we de komende jaren duidelijk en krachtig blijven focussen op onze sterke punten en profielen, interessant blijven voor leerlingen, ouders en medewerkers. En niet te vergeten: kijken hoe we via interne mobiliteit tussen de Alliantiescholen natuurlijk verloop en uitstroom in goede banen kunnen leiden.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  De Academische Opleidingsschool speelt een belangrijke rol bij het dichten van de kloof tussen opleidingstheorie en lespraktijk. Het geheim? Samen opleiden, aldus Sofie Eisenburger, projectleider van de Academische Opleidingsschool.

  
  

  Koppeling theorie en praktijk

  ‘Een tijd lang bestond er een grote kloof tussen theorie en praktijk. Nogal wat hbo- en wo-studenten schrokken bij wijze van spreken als ze na hun lerarenopleiding eenmaal voor de klas kwamen te staan. Met de oprichting van de Academische Opleidingsschool in 2006 is dit sterk aan het veranderen. Docenten van de lerarenopleidingen van de HAN en de RU vormen verschillende werkgroepen met (vak)docenten en de algemeen begeleiders van de Alliantiescholen. Deze brengen bij de ontwikkeling van het werkplekleren en de begeleiding hun praktijkervaring in, nodig voor een goede koppeling van theorie en praktijk. Door de inpassing van praktijkkennis in het curriculum, de verbeterde onderlinge afstemming en de intensievere begeleiding heeft het werkplekleren de afgelopen jaren aanzienlijk aan kwaliteit gewonnen. Resultaat is dat studenten beter worden opgeleid.’
  
  

  Sterke infrastructuur

  ‘Belangrijke uitdaging is hoe je de door werkgroepen ontwikkelde visie, materialen en curriculumwijzigingen optimaal overdraagt aan de schoolpracticumdocenten en het eindniveau bereikt dat je ook écht wilt bereiken. Het succes van een stage staat of valt grotendeels met de kennis en kunde van de begeleider in de klas, de schoolpracticumdocent (SPD). Afgelopen tijd hebben we fors ingezet op de verdere professionalisering van alle SPD’ers. Tijdens workshops is nader ingegaan op thema’s als het omgaan met leerwerktaken, videobegeleiding en de koppeling van theorie en praktijk. Ook is concreet ingegaan op vragen als ‘wat doe je als je twijfelt tussen een vijf of een zes?’ Dit soort handvatten zijn hard nodig om leraren-in-opleiding de noodzakelijke contextrijke, betekenisvolle leeromgeving te bieden. Daarbij hebben we veel profijt van onze sterke infrastructuur. De lijnen met HAN, RU en scholen zijn kort. We krijgen dingen snel voor elkaar, voelen ons gezamenlijk verantwoordelijk voor het leveren en garanderen van kwaliteit. Dat is ook precies de reden waarom ik zo overtuigd ben van het samen opleiden.’
  
  

  Onderzoekende houding

  ‘De komende periode zetten we verder in op de ontwikkeling van een onderzoekende houding. Kennis en toepassing van het vak, pedagogische, didactische en communicatieve vaardigheden, samenwerken binnen een organisatie: het is allemaal belangrijk, maar uiteindelijk willen we docenten die onderzoekend handelen. Reflecteren, zelfkritisch zijn en vragen stellen. Die onderbuikgevoelens toetsen in plaats van spuien, die hun mening exploreren en niet meteen een stelling poneren. Die resultaten niet zomaar voor lief nemen, maar onderzoeken wat aan die resultaten ten grondslag ligt. De onderzoekende school is een begrip binnen de Alliantie. Schoolleiders committeren zich aan het doen van onderzoek binnen hun schoolmuren, leerlingen krijgen via extra verdieping onderzoeksvaardigheden bijgebracht. Dan kunnen en mogen nieuw op te leiden en zittende docenten natuurlijk niet achterblijven.’
  
  

• LEES HET INTERVIEW 

   

   

  Docenten moeten binden en boeien, investeren in glimmende oogjes. Dat valt niet altijd mee, zeker als je je eigen verwondering, verbazing en nieuwsgierigheid wilt behouden. Veel staat of valt met een goede opleiding, weet Pauline Jagtman, oud-directeur van de Radboud Docenten Academie.

  
  

  Drie nieuwe rollen

  ‘Jaarlijks starten zo’n 250 studenten een opleiding aan de Radboud Docenten Academie. Het gros heeft een master biologie, geschiedenis of maatschappijleer. Maar een klein aantal heeft een taal- of bèta-achtergrond, de traditionele tekortvakken. Mensen komen binnen als vakinhoudelijk specialist en in het ene jaar van hun docentopleiding moeten ze drie nieuwe rollen onder de knie krijgen, die van vakdidactisch specialist, pedagoog en professional. Dat is pittig, vooral als je bedenkt dat studenten een wetenschappelijke basis hebben en in relatief korte tijd zich de praktische kanten van het onderwijs meester moeten maken.’
  
  

  Zelfbewust kwetsbaar

  ‘Voordat ze met hun opleiding beginnen, hebben we met alle nieuwe docenten-in-spe een persoonlijk gesprek. Waarom willen ze in het onderwijs werken? Hoe stellen ze zich op? Zijn ze in staat straks mensen te vinden met wie ze samen op kunnen trekken? We willen weten of ze organisatiebewustzijn hebben. Hun verantwoordelijkheid durven te nemen. Denken over wat ze doen en vervolgens doen wat ze denken. Academici zijn van huis uit denkers, terwijl ze doeners moeten worden. Dat betekent – zeker in het begin – dat ze zich zelfbewust kwetsbaar op moeten durven stellen en dus sterk in hun schoenen moeten staan.’
  
  

  Doeners en denkers afleveren

  ‘Samen met de Alliantiescholen en de HAN werken we nauw samen in de Academische Opleidingsschool, vanuit de gedachte dat samen opleiden het best werkt. Groot voordeel van de samenwerking is de structurele aandacht voor en de praktische invulling van het permanent leren voor de docenten. Scholen willen graag dat eerste- en tweedegraads docenten in alle jaarlagen lesgeven, vooral met het oog op de door iedereen als super belangrijk ervaren doorlopende leerlijn. Maar dat gebeurt nog lang niet overal. De kunst is binnen school een cultuur te creëren waar binding op IQ én EQ plaatsvindt. Waar een mentaliteit heerst van ‘samen doen we iets beters’ in plaats van te blijven hangen in de discussie dat tweedegraders doeners en eerstegraders denkers afleveren.’
  
  

  Investeren in glimmende oogjes

  ‘Docenten moeten kunnen binden en boeien. Investeren in glimmende oogjes én in hun eigen carrière. Ze moeten ook hun verwondering, verbazing en nieuwsgierigheid zien te behouden, al zijn er maar weinig die dat hebben. Bijna allemaal herinneren we ons de docent die ons het meest heeft gekwetst of ons enthousiasmeerde. Bijna nooit weten we van welke docent we het meest hebben geleerd. Dat is iets wat ik jonge docenten wil meegeven: vráág leerlingen hoe je hen meer kunt leren.’